Tristan trở lại miền Bretagne. Một hôm đi săn, trên đường về Tristan trông thấy từ mé biển có một hiệp sĩ đang phóng nhanh thanh gươm trên lưng con ngựa trắng, mũi dáo và huy hiệu cũng hai màu vàng và trắng. Hiệp sĩ phóng ngựa trên đường mòn, mình che kín bởi tấm khiên. Hiệp sĩ có bộ dạng cao lớn, xinh trai và khỏe mạnh. Tristan đứng lại đợi. Ngạc nhiên không hiểu hiệp sĩ đó là ai. Khi tới gần hiệp sĩ dừng cương, cúi đấu chào Tristan. Tristan đáp lễ và hỏi hiệp sĩ đi đâu vội vã như vậy. Hiệp sĩ đáp: “Xin ngài vui lòng chỉ cho ta lâu đài của hiệp sĩ Tristan, người yêu mê.” Tristan hỏi: “Có chuyện gì vậy? Ngài là ai? Tên ngài là gì? Biết rõ ta sẽ đưa ngài tới tận nơi. Nhưng nếu ngài chỉ muốn nói chuyện với Tristan thì khỏi cần đi xa thêm nữa. Người mang tên đó là ta.” “Thật may mắn quá! Tên ta là Tristan Người Lùn, ta ở vùng ngoại biên Bretagne. Tại đó, ta có lâu đài và có người mà ta yêu như yêu đời ta. Nhưng chẳng may ta đã mất người yêu. Cách đây hai đêm có kẻ tới cướp mất. Kẻ đó là tên Kiêu Căng ở Castel Fer. Nó cướp mất người yêu của ta, đưa về trong lâu đài của nó tha hồ vui thú. Ta buồn khổ quá sức chỉ muốn chết cho xong. Ta không còn cách gì khác để sống trên đời này nữa; không có người yêu ta không sống nổi. Trong đời ta chưa bao giờ đau khổ như vậy, cho nên ta tới đây xin được giúp đỡ. Ngài có tiếng lớn, được thiên hạ hãi sợ, ngài là một hiệp sĩ ngay thẳng, thành khẩn, được sự kính mến của hết thảy. Ta tới đây van xin ngài: Hãy tội nghiệp ta! Trong cảnh hoạn nạn, ta xin ngài giúp đỡ. Ngài hãy giúp ta tìm lại được người yêu.” Tristan liền đáp: “Ta sẽ giúp ngài trong khả năng. Bây giờ chúng ta hãy ghé qua lâu đài của ta, sáng mai sẽ cùng đi…” Nghe Tristan hẹn tới mai mới ra đi, hiệp sĩ nổi nóng la lên: “Không đâu, thưa ngài, quả thật ngài không phải là người ta hằng hâm mộ, ngài không phải là Tristan. Đáng lý ra ngài phải chia nỗi đau với ta. Bởi Tristan đã từng yêu cho nên biết thế nào là sự đau khổ của những người yêu. Nếu Tristan hay biết sự cùng quẫn của ta không đời nào Tristan lại muốn kéo dài, chần chờ không giúp ta ngay. Không biết ngài là ai nhưng ta dám nói chắc ngài chưa yêu, chưa biết yêu. Cáo biệt! Để ta đi kiếm Tristan đích thật mới xong. Thế nào ta cũng kiếm ra.” Tristan Người Lùn chạy đi, nhưng Tristan thương cảm, gọi lại: “Bạn ơi, hãy dừng cương. Bạn đã cho ta thấy rõ phải cùng bạn đi ngay. Bởi ta là Tristan kẻ yêu mê, ta phải đi theo giúp bạn.” Hai người bèn hối hả đi kiếm tên Kiêu Căng ở Castel-Fer. Mất nhiều ngày giờ và nhọc mệt hai người mới kiếm thấy lâu đài. Hai người xuống ngựa ở bìa rừng, ẩn núp chờ dịp ra tay. Kiêu Căng ở Castel-Fer là một vương tước nhiều thủ đoạn. Sáu em của y làm hiệp sĩ cho y. Bọn chúng đều can đảm và mộ đạo. Nhưng y còn vượt xa các em về tài nghệ. Hai người trong đám hiệp sĩ từ một cuộc thí võ trở về. Hai Tristan cùng nhảy ra thách đấu, giết hai hiệp sĩ đó. Nhưng người thứ ba ở đâu chợt đến báo động. Kiêu Căng nghe tiếng gọi cùng mọi người chạy tới. Hai Tristan bị bao vây kín, sợ rằng có thể bị bắt. Nhưng hai người là hai hiệp sĩ có thực tài, dễ gì để cho bọn kia làm khó được. Hai người chiến đấu rất hăng trong chốc lát đã giết chết Kiêu Căng cùng lũ em. Nhưng trả lại: Tristan Người Lùn bị chết. Còn Tristan kia bị đâm một lưỡi gươm có tẩm độc dược. Tên thủ phạm làm bị thương Tristan phải trả giá bằng chiếc đầu lìa khỏi cổ. Thế là bảy anh em Kiêu Căng bị giết, một Tristan cũng bị giết, còn lại một người bị thương. Tristan cực nhọc lắm mới về tới nhà. Vết thương được băng bó. Y sĩ được mời tới. Rất nhiều y sĩ được mời tới, nhưng không ai có phương thuốc chữa trị nổi vết thương có nọc độc. Đủ thứ thuốc được cho uống, được đắp lên vết thương. Nhưng vô hiệu vì không ai biết đó là thứ nọc độc gì. Tình trạng của Tristan ngày một trầm trọng. Tristan cảm thấy lần này chắc chết, nếu không kiếm ra phương thuốc. Nhưng tìm đâu ra phương thuốc? Nếu hoàng hậu Iseut ở gần bên tất sẽ chữa khỏi cho Tristan, vì Iseut học được những phương pháp của mẫu hậu. Nhưng Tristan không thể tìm tới Iseut được vì bệnh trạng không cho phép vượt biển, vả chăng tại Cornouaille, Tristan có nhiều thù địch quá. Còn Iseut làm sao biết tin để tìm tới cứu Tristan. Tristan thất vọng đợi chết. Nọc độc nơi vết thương lan ra cùng khắp cơ thể, Tristan như điên dại. Tristan chỉ còn trông vào tình bạn của Caherdin. Caherdin được mời tới. Hai người đuổi hết lũ hầu ra ngoài, thầm thì nói chuyện. Tristan kể hết nông nỗi cho bạn nghe và đặt hết hy vọng nơi bạn. Iseut Tay Trắng lấy làm lạ về thái độ của Tristan, Tristan có điều gì phải giấu? Tristan muốn ẩn tích một nơi, trở thành tu sĩ chăng? Vừa ra khỏi phòng, Iseut đã lén quay lại kề tai vào vách sát bên giường Tristan. Một tên hầu được sai đứng gác bên ngoài. Tristan mệt nhọc tựa lưng vào tường, Caherdin ngồi kế bên. Hai bạn thiết khóc lóc, than thở tình bạn sắp hết. Tristan bèn nói: “Bạn hỡi, ta sống trên một đất lạ, chẳng có thân thích nào ngoài bạn. Nơi bạn ta được an ủi, khuyến khích. Nếu ta ở đất nhà, chắc chắn vết thương sẽ khỏi. Nhưng ở đây ta chắc chết. Ta muốn gặp lại hoàng hậu Iseut trước khi chết. Nếu gặp được, hoàng hậu không chừng sẽ chữa cho ta khỏi chết. Nếu hoàng hậu hay tin sẽ cố gắng tới gặp ta. Nhưng làm cách nào cho tin được? Nếu ta biết có ai tới miền Cornouaille mang tin của ta, hoàng hậu sẽ tới liền. Hoàng hậu sẽ bỏ hết mọi thứ trên đời để tới đây cứu ta khỏi chết, vì hoàng hậu vẫn yêu ta như xưa. Bạn hỡi, nhân danh tình bạn của chúng ta, bạn hãy là người đưa tin cho ta. Nếu bạn giúp ta việc này, ta nguyện sẽ phục vụ bạn đến trọn đời, bạn mãi mãi là người thân đời của ta.” Thấy Tristan khóc than, Caherdin cảm thương nhẹ nhàng đáp: “Bạn thiết, bạn đừng khóc nữa, ta sẽ làm đúng theo ý bạn. Để cứu bạn được sống có phiêu lưu nào mà ta từ nan. Bạn hãy nói rõ phải làm cách nào đưa tin được tới hoàng hậu Iseut, ta sẽ y kế làm theo. Trọn vẹn ý chí, can đảm, tài khéo của ta, ta sẽ vận dụng để làm vừa lòng bạn, cứu sống bạn, bằng cách đưa hoàng hậu Iseut tới đây. Sau đây, ta sẽ tức khắc ra đi.” Tristan nói: “Cám ơn lòng tốt của bạn. bạn hãy cầm chiếc nhẫn này: đó là mật hiệu giữa hoàng hậu và ta. Khi bạn tới Cornouaille, bạn hãy cải trang thành khách thương bán các món tơ lụa gấm vóc. Bạn tới lâu đài mời hàng và đưa chiếc nhẫn cho hoàng hậu. Khi trông thấy nhẫn, hoàng hậu sẽ kiếm cách để bạn có thể nói chuyện tự nhiên. Bạn nói giùm ta gửi hết chân tình tới hoàng hậu, trọn vẹn hy vọng dặt nơi hoàng hậu. Nếu hoàng hậu không tới đây đem an ủi và sức khỏe cho ta, ta sẽ dâng tặng sức khỏe của ta cho hoàng hậu vì chắc chắn ta sẽ chết, cực khổ mà chết. Bạn tha thiết nói cho hoàng hậu biết ta sẽ chết nếu không gặp được hoàng hậu. Từ này bạn ra đi, ta sẽ ngày đêm nằm bên cửa sổ ngóng đợi hướng ra biển. Ra đi bạn sẽ mang theo hai tấm buồm: một trắng và một đen. Khi trở lại nếu có Iseut cùng đi, bạn hãy giương tấm buồm trắng. Nếu bạn trở về không, hãy giương cánh buồm đen. Ta sẽ tùy theo điểm hy vọng bạn mang về để vươn lên tìm sống hay lịm chết đi trước khi bạn thả neo dưới bến.” Nói rồi, Tristan mệt đứt hơi nằm lịm. Caherdin nắm tay bạn từ biệt. Đến giờ thuận buồm xuôi gió, Caherdin hạ lệnh nhổ neo. Trên thuyền đưa theo đủ thứ tơ lụa quí muôn màu, đồ sứ kiểu ở thành Tours, rượu nho vùng Poitou, chim lạ từ Tây Ban Nha. Phải mất hai chục ngày thuyền mới tới Cornouaille. Nhưng mời bạn đọc trở lại với Iseut Tay Trắng, nàng trinh nữ có đủ quyền lực với Tristan theo đúng phép tắc của Giáo Hội. nhưng vẫn đành chịu sống bên lề cuộc đời Tristan. Nhưng quan hệ giữa đàn ông và phụ nữ có một nguyên lý chớ ai quên: càng yêu người đàn bà đẹp càng dễ nổi giận. Khó khăn cho người đàn ông là tránh đừng chọc giận. Iseut yêu mê Tristan. Tristan coi vợ như người em nhỏ nằm bên. Iseut vẫn dầy công chờ đợi, chờ đợi cái vết thương bên mé phải của Tristan cho phép chồng thi hành đầy đủ nhiệm vụ làm chồng. Iseut Tay Trắng vì yêu có thể nén lòng trinh nữ chờ đợi lâu hơn nữa, vì Iseut tin cậy lời nói của Tristan. Nhưng Tristan đã chọc giận Iseut. Bạn đọc ở bên ngoài, đem tấm lòng rộng mở hiểu được tấm lòng của Tristan. Tình huống của Tristan, những người đã yêu, biết yêu, có thể tìm hiểu được, tuy cũng than trách cho Tristan và nhất là cho Iseut Tay Trắng. Tất cả chỉ vì chiếc bình pha lê Men Yêu mà người thị nữ Brangien không biết, rót ra đúng lúc, Iseut Tay Trắng hoàn toàn không cần biết tới những khúc mắc của cuộc đời Tristan, Iseut Tay Trắng vui lòng đợi… Nhưng qua tấm vách hớ hênh, Iseut đã biết: biết một điều ghê gớm, biết Tristan dối gạt nàng. Tristan đã chọc giận Iseut. Người đàn ông khi yêu đừng quên một nguyên lý căn bản: chớ chọc giận người yêu. Chỉ trong một phút, tính người trinh nữ đã biến thành thù hận! Bên sau vách, Iseut Tay Trắng nghe thấy hết. Iseut nín lặng trong khi sôi sục nghĩ tới Iseut kia. Iseut nín lặng săn sóc Tristan còn âu yếm hơn bao giờ hết. Iseut không ngớt thăm hỏi không biết chừng nào Caherdin sẽ trở về với người thầy thuốc phép lạ mà Tristan mong đợi. Caherdin lên bến Tintagel. Đưa lụa là gấm vóc cùng các vật quý tới triều vua Marc. Dâng lên vua Marc. Khách thương miền Bretagne đưa tặng một tấm áo choàng từ bàn tay thợ dệt. Với hoàng hậu, khách thương cũng dân tặng một bảo vật bằng vàng. Để chứng tỏ nước đẹp của vàng, khách thương rút từ ngón tay ra chiếc nhẫn bằng ngọc thạch màu lục đặt trên nắp vàng của chiếc hộp quý: “Tâu hoàng hậu, ngọc thạch làm tôn nước vàng, cũng như vàng ở bên ngọc thạch mới lộ hết sắc lục.” Ngắm chiếc hộp và chiếc nhẫn, hoàng hậu nhận ra kỷ vật có mang tiếng gọi của người bạn tình. Tim hoàng hậu đòi hỏi ngắm đủ mặt hàng, để có thì giờ nói chuyện với khách thương. Để tránh cho vua Marc đang bận triều đình, hoàng hậu hối thị nữ đưa khách thương cùng những món đồ tới phòng riêng của hoàng hậu. Caherdin nói riêng với hoàng hậu: “Tâu hoàng hậu yêu quí của Tristan, xin hoàng hậu hãy nghe sứ điệp do chiếc nhẫn ngọc thạch mang lại Tristan gởi tôi với lời kêu gọi khẩn thiết cứu mạng.” Caherdin kể lể hết hoàng hậu tái xanh ngồi nghe mọi chi tiết về bệnh trạng của Tristan và kết luận: “Cuộc sống của Tristan mỗi giờ mỗi phút hiện đang treo trên sợi hy vọng do hoàng hậu cầm trên tay. Hoàng hậu tới kịp, Tristan sẽ còn sống với hoàng hậu. Hoàng hậu tới chậm, sinh mạng của Tristan thêm nguy. Còn như hoàng hậu không tới, xin cầm bằng như Tristan đã chết từ giây phút quyết định của hoàng hậu, vì mạng sống của Tristan ở trong tay hoàng hậu. Xin hoàng hậu nhớ tới người bạn tình của bao năm.” Iseut bối rối, nhưng không biết tính cách nào. Brangien như bao giờ vẫn là người sẳn sàng gỡ rối cho hoàng hậu. Brangien quyết đinh: Iseut phải cùng với Caherdin đi cứu mạng cho Tristan. Đêm đó Iseut chờ mọi người ngủ, lén ra lối cổng ngách, tới bãi biển xuống thuyền của Caherdin. Một chiếc thuyền nhỏ đã đợi sẳn, đưa hoàng hậu ra thuyền lớn sẳn sàng nhổ neo. Gió căng no đầy cánh buồm trắng, đem hi vọng tới cho Tristan đang ngóng đợi. Tristan buồn thảm trong giường, cố nhướng hai mắt níu lấy hy vọng thấp thoáng sẽ đến bên ngoài cửa sổ. Đời sống của Tristan, dưới sức hành hạ nặng nề của độc dược chỉ kéo dài chờ niềm hy vọng Iseut quý yêu sẽ tới. Sự hiện diện của Iseut, đi trước cả thần dược, sẽ chữa khỏi một nửa căn bệnh cho Tristan: nửa bên trong tim, vết thương nhức nhối chỉ là nửa thứ yếu bên ngoài. Nóng lòng mong đợi bên cửa sổ, Tristan chịu không nổi, bắt khiêng giường xuống tận bãi, lấy lụa che mưa nắng, cho được gần hơn một chút trong khoảng cách mong đợi. Sóng biển dạt dào trên bãi, nhưng xa xa chưa thấy cánh buồm. Đôi lúc, hoài nghi xâm chiếm, thất vọng tràn lấp hy vọng. Tristan truyền khiêng giường trở vào phòng, không ngóng đợi nữa. Nhưng chưa được nửa ngày lại hối hả bắt đưa ra bãi biển. Nhưng trong đời, dường như đã được yêu nhau là một hạnh phúc quá lớn đối với tầm vóc con người, những người yêu nhau không mấy được sung sướng trọn vẹn. Tấm thân những người yêu phải chăng không đủ dung tích để chứa cho trọn hạnh phúc tình yêu. Do đó, thường xảy ra những vết thương cho máu trào, bớt ngột ngạt hạnh phúc trong những tấm thân nhỏ bé. Mời bạn đoạn chót tình yêu vĩnh viễn chảy máu, để nếu có hồi sinh sẽ tìm một hình thức khác, hiển lộ cách khác tình yêu. Con thuyền với cánh buồm trắng no gió phăng phăng rẽ nước đưa Iseut trở lại với Tristan. Iseut đứng trên thuyền đã trông thấy đất liền, nàng tin rằng ở một khoảng nhỏ nào đó đây trên đất liền có Tristan đang ngóng đợi. Nhưng một cơn gió chướng cay nghiệt bỗng đâu thổi lật ngang con thuyền đã trông thấy bờ. Ngư dân thủy thủ miền Bretagne đặc biệt nhiều góa phụ, chính bởi có những cơn gió chướng như vậy thường quét vùng ven biển, trong một cơn thịnh nộ bất ngờ. Thủy thủ trên thuyền ra sức hèo chống, nhưng không lại với thịnh nộ của thiên nhiên. Chiếc thuyền nhỏ duy nhất khi gió lặng sóng êm các thủy thủ đã vội thả xuống nước trong cơn háo hức đổ bộ nay bỗng tan tành. Thuyền lớn còn nguyên nhưng bao nhiêu cột buồm đều hư gãy. Con thuyền lênh đênh trên sóng suốt năm ngày trời mà không cách nào ghé được vào bờ. Trong năm ngày gió bão, Tristan đành nằm trong phòng ôm lấy hy vọng mà chờ đợi. Trong khi hơi sức tàn lụi lần lần. Iseut ở ngoài khơi mong đợi, Tristan ở trong phòng mong đợi, nhưng không có cách nào cho hai người lại gần nhau. Tới ngày thứ sáu, biển mới trở lại bình yên. Trong nắng chói lọi, lũ thủy thủ ra sức chèo, cố gắng nhờ biển lặng đưa được thuyền cập vào bờ. Trở lại với người trinh nữ nổi giận Iseut. Nọc độc của thù hận hun đúc bao ngày trong tâm Iseut, năm ngày bão táp vẫn nằm yên, tới ngày thứ sáu mới có dịp loe ánh: như lưỡi dao sáng loáng phóng vụt tựa tia chớp đâm trúng tim; như nọc độc của con rắn trong nháy mắt chích trên nạn nhân và cướp mạng sống của nạn nhân tức tốc. Trong cơn bão táp, Tristan đã mệt lả vẫn còn nuôi hy vọng cố chờ qua cơn bão. Hy vọng lên tới tột đỉnh khi biển lặng sóng yên, Iseut Tay Trắng hớt hãi chạy vào phòng báo tin mừng: thuyền của Caherdin đã về ở chân trời, chỉ trong khoảnh khắc sẽ tới bến! Không thể ra cửa sổ để tận mắt tra hỏi chân trời, tìm đọc điềm báo hiệu mà Caherdin đã được Tristan dặn dò khi ra đi. Tristan hỏi Iseut: “Em có trông thấy thuyền chưa? Em có trông thấy cánh buồm không? Buồm trắng hay buồm đen?” Thù hận chỉ chờ có giây phút đó, phút giây của mũi dao, phút giây của nọc độc con rắn, Iseut Tay Trắng thản nhiên ngó Tristan đáp: “Biển lặng, trời trong sáng, từ bãi biển nhìn thấy rõ ngoài xa. Thiếp đã coi kỹ lắm: thuyền của Caherdin giương cánh buồm đen.” Tristan lẳng lặng quay mặt vào vách tường, nói thầm trong tim: “Lạy Chúa thương lấy Iseut và thương lấy con! người yêu hỡi, bởi nàng không muốn trở lại cứu ta, ta chỉ còn một cách chết. Hỡi Iseut yêu quý, ta chết để trọn tình với nàng, vì ta yêu nàng cho nên phải chết. Iseut hỡi, nàng không đoái thương nỗi đau của ta, nhưng ta tin chắc rằng sẽ đoái thương cái chết của ta.!” Ba lần, Tristan thều thào nhắc tên Iseut: “Iseut! Iseut Iseut… “. Rồi Tristan trút hơi thở cuối cùng. Tin Tristan chết lan mau trong lâu đài. Các hiệp sĩ chạy tới bồng xác Tristan ra giữa đại sảnh, đặt trên một vuông lụa lớn, bên trên phủ một cánh buồm lụa trắng mới tinh. Khi thuyền của Caherdin cặp bến, Iseut là người đầu tiên đặt chân xuống đất bể. Nhưng Iseut khựng lại khi nghe tiếng chuông ở khắp các giáo đường lớn nhỏ đổ hồi. Một ông già nói với Iseut: “Hỡi phu nhân xinh đẹp, xin Chúa phù hộ cho phu nhân. Cuộc viếng thăm của phu nhân không mau nhằm lúc toàn miền Bretagne đang chịu tang. Hiệp sĩ Tristan, con người ngay thẳng tài trí, và mộ đạo nhất, vừa tắt thở trong bệnh hoạn vô phương chữa trị. Tristan chết vì vết thương nhận lãnh khi xách gươm đi rửa hận cho một người yêu bị kẻ khác cướp mất người yêu… khốn khổ cho toàn dân miền Bretagne này quá chừng!” Nghe vậy Iseut không nói một lời, lẳng lặng đi tới lâu đài nơi thân xác của người yêu còn để đó, Iseut tới bên xác Tristan, quỳ gối và khẽ nói: “Ơi hỡi bạn tình Tristan của ta, ta tới nơi nhưng quá muộn. Chúa đã muốn chàng phải chết do vết thương vì kẻ khác mà có, đó là ý muốn của Chúa. Trước đây trên biển, hai chúng ta đã vô tình cùng uống phải men Yêu. Có ai trong hai chúng ta định tâm như vậy. Biết đâu chẳng do ý muốn của Chúa. Sau đó chúng ta say sưa trong tình yêu và chúng ta cũng khổ sở trong tình yêu. Đó cũng là ý muốn của Chúa. Nhưng tới nông nỗi này, gặp được nhau mà chẳng thấy nhau, ta có ý muốn cuối cùng không hiểu phù hợp với ý muốn của Chúa hay không. Tristan, bạn tình hỡi, trước kia vô tình chúng ta đã uống Men Yêu. Nhưng giờ đây, ý muốn của ta là quyết tâm lập lại củ chỉ vô tình hồi đó. Ta quyết tâm uống vào Men Yêu một lần nữa, tuy không có sự đồng ý của bạn ta cũng tin rằng bạn chứng giám cho ta, cho quyết tâm của ta: ta không bỏ bạn, ta không bỏ tình yêu.” Iseut ngước đầu lên, ghé gần mặt bạn và uống vào đôi môi của bạn đã lạnh cứng. Cử chỉ tượng trưng mà thật: Iseut rời đôi môi bạn để té chết bên xác bạn. Nọc độc nơi miệng Tristan hay Men Yêu không bao giờ hết, vương nơi miệng Tristan đã đưa Iseut vào tình yêu? Không ai biết. Khi vua Marc hay tin Iseut và Tristan đã chết, nhà vua truyền đóng hai cỗ quan tài bằng gỗ quý, tự tay mang theo trên thuyền tới Bretagne. Nhà vua sai chôn hai cỗ quan tài trong hai huyệt song song, dưới bóng mát một giáo đường nhỏ. Truyền thuyết kể lại rằng, chỉ trong một đêm từ tim Iseut mọc lên một nhánh hồng, từ tim Tristan mọc lên một nhánh nho. Nhánh hồng và nhánh nho mọc lên cao, cành lá quấn quít lấy nhau, đến hoa trái cũng trộn lẫn như một. Ba lần có người đang tay chặt hai gốc cây điên dại, ba lần hai gốc cây vẫn mọc lên quấn quít. - HẾT -